Najczęściej występujące choroby siatkówki

Choroby siatkówki oka z roku na rok dotyczą coraz większej ilości osób. Wiele z nich prowadzi do trwałych zmian w widzeniu lub nawet do utraty wzroku. Żeby móc się przed nimi chronić, warto wiedzieć, jakie choroby siatkówki mogą dotykać ludzi w określonym wieku. Zapraszamy do zapoznania się z naszym przeglądem najczęściej występujących chorób siatkówki.

Czym jest siatkówka i jaką rolę pełni w oku?

Siatkówka jest jednym z elementów budowy wnętrza gałki ocznej. Ma postać cieniutkiej błonki, składającej się z kilku warstw neuronalnych. Wśród jej podstawowych elementów można wyróżnić czopki i pręciki. Jedne z nich umożliwiają widzenie czarno-białe, drugie natomiast widzenie w kolorach. 

Siatkówka odbiera światło, barwy i kontury oraz umożliwia przesyłanie ich do mózgu, który interpretuje widziany obraz. Można śmiało wysunąć twierdzenie, że jest ona najdelikatniejszą częścią oka. 

Jednymi z najczęściej występujących chorób siatkówki są: odwarstwienie siatkówki, siatkówczak, retinopatia w przebiegu cukrzycy, zwyrodnienie plamki żółtej.

Odwarstwienie siatkówki

Odwarstwienie siatkówki jest stosunkowo często spotykaną chorobą, która wymaga bardzo szybkiej interwencji zabiegowej, żeby nie dopuścić do całkowitej utraty wzroku. Osoby starsze, z krótkowzrocznością, zapaleniem siatkówki czy po urazie mogą być bardziej podatne na odwarstwienie siatkówki. Objawy sugerujące taki stan rzeczy to między innymi:

• pojawienie się w polu widzenia błysków, mętów, kropek i mroczków,
• pogorszona ostrość widzenia,
• ubytki w polu widzenia,
• czerwone lub szarawe punkty widoczne przed okien pogarszające widzenie.

Odwarstwienie siatkówki może początkowo nie dawać żadnych objawów. W momencie, w którym objawy się już pojawią, mogą być lekceważone. Nawet przy lekkim podejrzeniu odwarstwienia siatkówki, należy jak najszybciej udać się do okulisty. 

Schorzenie to leczy się operacyjnie, przykładowo za pomocą opierścienienia gałki ocznej, łacznie z użyciem krioterapii lub laseroterapii lub poprzez zabieg witrektomii z użyciem oleju. 

Siatkówczak

Siatkówczak jest najczęściej występującym wewnątrzgałkowym nowotworem złośliwym u dzieci, pojawiającym się przed 5. rokiem życia. W dość dużym odsetku przypadków okazuje się być wrodzony. Największym czynnikiem ryzyka jest występowanie siatkówczaka wśród niedalekich krewnych. 

Wśród jego charakterystycznych objawów można wymienić białoszary blask dostrzegalny na źrenicy oka u dziecka i zez. Zauważalny może być także wylew krwi do oka oraz większa powierzchnia źrenicy w jednym oku. Czasem pojawia się także ból – wówczas dziecko przykłada rączki do oczu i zaczyna je trzeć. 

Wspomniany już biały blask w obrębie źrenicy nazywamy leukokorią. Warto wiedzieć o tym, że nie zawsze jest ona widoczna od razu. Czasem dostrzegamy ją wyłącznie pod światło lub pod określonym kątem. Dostrzegalna jest także na zdjęciach wykonywanych przy użyciu lampy błyskowej. 

Nawet najdrobniejsze podejrzenie siatkówczaka u dziecka należy natychmiast skonsultować ze specjalistą, ponieważ zaniedbany siatkówczak może doprowadzić do przerzutów. Niektóre formy siatkówczaka są także istotnym czynnikiem ryzyka zachorowania na inne nowotwory. Dzięki szybkiej interwencji można zachować dobry wygląd gałki ocznej, a także sprawność narządu wzroku. 

Istnieje kilka metod leczenia siatkówczaka, a wśród nich wymieniana jest krioterapia, laseroterapia, radioterapia czy chemioterapia. Dobór metody zależy w dużej mierze od rozmiaru guza, skuteczności innych metod i indywidualnego przypadku. Decyduje o niej lekarz prowadzący.

Retinopatia

Retinopatia to uszkodzenie w siatkówce, związane pośrednio lub bezpośrednio z ciśnieniem i naczyniami krwionośnymi w oku. Występują różne rodzaje retinopatii, a wśród nich:

• Retinopatia cukrzycowa – która rozwija się u dużego odsetka osób chorujących na cukrzycę, niezależnie od jej typu. Jej przyczynami jest zwiększony poziom cukru we krwi oraz nadciśnienie, które często wiąże się z cukrzycą. Żeby uniknąć tego rodzaju powikłania, należy regularnie zgłaszać się na wizyty kontrolne u okulisty.
• Retinopatia nadciśnieniowa – związana ze zbyt wysokim ciśnieniem krwi tętniczej, które powoduje stałe zmiany nie tylko w oku, ale również w całym organizmie. Przeważnie długo zostaje nierozpoznana, ponieważ początkowo nie daje żadnych charakterystycznych objawów.
• Retinopatia wcześniaków – dotyczy pomiędzy 10 a 15% wcześniaków lub dzieci z niską masą urodzeniową. Jest najczęściej występującą przyczyną ślepoty u noworodków. Jej czynnikami ryzyka są niskie wyniki w skali Apgar, cukrzyca u matki w ciąży, okołoporodowe zaburzenia oddychania. W celu szybkiego wykrycia retinopatii wcześniaków należy poddać dziecko badaniom okulistycznym tuż po urodzeniu, a później regularnie w 4. ,8. i 12. tygodniu życia oraz po pół roku i po roku. 
• Retinopatia barwnikowa – polega na stopniowym odkładaniu się barwnika na siatkówce, pogarszaniu wzroku oraz zmniejszaniu się pola widzenia. Retinopatia barwnikowa charakteryzuje się tym, że coraz gorzej widzimy po zmroku. Wraz z postępem choroby pojawiają się zmiany barwnikowe w oku.

Wśród objawów większości z odmian retinopatii można wymienić pogorszenie widzenia, zniekształcenia obrazu, mroczki przed oczami i krwawe wysięki. W przypadku noworodków w pierwszej fazie retinopatii pojawia się na oku biała linia oddzielająca ukrwioną część siatkówki od części nieukrwionej. 

Leczenie retinopatii polega najczęściej na zahamowaniu zmian i leczeniu farmakologicznym (krople, iniekcje, leki doustne) oraz zabiegowym. Rokowania zależą od momentu wykrycia choroby – im wcześniej zauważymy niepokojące objawy i odkryjemy wraz z okulistą zmiany w siatkówce, tym są lepsze.

Zwyrodnienie plamki żółtej

Jeśli zaczynamy widzieć coraz gorzej, szczególnie w nocy, dostrzegamy plamę w polu widzenia, odczuwamy dyskomfort w czytaniu i pisaniu, a linie proste zaczynają falować przed oczami, może to być zwyrodnienie plamki żółtej. Wśród czynników ryzyka trzeba wymienić:

• zaawansowany wiek,
• palenie tytoniu i stosowanie innych używek,
• czynniki genetyczne, występowanie choroby w rodzinie,
• cukrzyca, otyłość i nadciśnienie,
• nadmierna, zbyt częsta ekspozycja na słońce.

Jeśli wykryje się zwyrodnienie plamki żółtej w jednym oku, bardzo prawdopodobne jest wystąpienie choroby również w drugim, zdrowym oku po kilku latach. 

Wyróżniamy postać suchą i wysiękową tej choroby. Postać sucha jest o wiele łagodniejsza i wolniej przebiega, natomiast postać wysiękowa może doprowadzić do całkowitej utraty wzroku w relatywnie krótkim czasie. Zdarzały się jednak przypadki przekształcenia się postaci suchej w wysiękową. 

Leczenie polega na regularnym stosowaniu zastrzyków doszklistkowych, które hamują rozwój choroby i poprawiają widzenie. W przypadku postaci suchej jedynym ratunkiem jest laser 2RT, o którym piszemy szczegółowo na stronie: Leczenie AMD (zwyrodnienie plamki żółtej).

Jaskra

W przypadku jaskry czynnikiem najbardziej niszczącym jest zbyt wysokie ciśnienie wewnątrz gałki ocznej. Jaskra powoduje nieodwracalne uszkodzenie siatkówki, które postępuje wraz z upływem czasu. Jest jedną z najczęstszych przyczyn ślepoty na świecie. 

Wyróżniamy jej dwie postaci – ostrą i podostrą. Postać ostra wymaga szczególnie szybkiej interwencji okulistycznej. W przypadku postaci podostrej objawy mogą pojawiać się i znikać, jednak im szybciej udamy się na konsultację do okulisty, tym większe są szanse na zachowanie sprawności widzenia. Częściej występuje u osób, u których w rodzinie odnotowano przypadki zachorowań na jaskrę. 

Jej głównymi czynnikami ryzyka są krótkowzroczność, problemy z ciśnieniem i cukrzyca, częste migreny, choroba niedokrwienna serca czy choroba zatorowo-zakrzepowa. Wśród charakterystycznych objawów jaskry można wyróżnić widzenie tęczowych obręczy wokół punktów świetlnych oraz bóle oka. Pogarsza się również ostrość wzroku oraz zmniejsza pole widzenia.