Co to jest retinopatia? Rodzaje i przyczyny występowania

Cukrzyca, wcześniactwo, predyspozycje genetyczne – wszystkie te czynniki mogą zwiększyć ryzyko pojawienia się retinopatii – choroby prowadzącej do uszkodzenia siatkówki oka. Tak jak w przypadku innych schorzeń, bardzo ważna jest tu szybka diagnostyka i wdrożenie leczenia, ponieważ zaniedbanie może doprowadzić nawet do ślepoty.

Co to jest retinopatia i jakie są jej rodzaje?

Retinopatia oka to choroba, podczas której u pacjenta obserwuje się patologiczne zmiany w obrębie siatkówki.

Aby jednak dokładnie wyjaśnić, co to jest retinopatia, należy wyszczególnić jej konkretne rodzaje, ponieważ różnią się one m.in. pod względem objawów.

Retinopatia cukrzycowa

Na pytanie: co to jest retinopatia cukrzycowa najprościej odpowiedzieć, że to rodzaj retinopatii, który dotyka osoby cierpiące na cukrzycę. Czynnikami zwiększającymi ryzyko jest także wysoki poziom cholesterolu, nadciśnienie tętnicze, jednoczesne występowanie nefropatii cukrzycowej, operacja zaćmy oraz okres dojrzewania.

Retinopatię cukrzycową dzieli się na dwa rodzaje:

• Retinopatię nieproliferacyjną – wywołującą zmiany o łagodniejszym przebiegu i nie grożącą  ślepotą,
• Retinopatię proliferacyjną – charakteryzującą się poważniejszym przebiegiem i niestety mogącą prowadzić do utraty wzroku.

W opisanej chorobie, pacjenci uskarżają się na pękanie naczynek krwionośnych oraz pojawianie ciemnych plamek w polu widzenia. 

Objawami retinopatii cukrzycowej są także: ogólne osłabienie wzroku i nieostre widzenie.

Retinopatia wcześniacza 

Jak sugeruje nazwa, choroba występuje u dzieci, które urodziły się na długo przed planowanym terminem. W takich przypadkach siatkówka oka nie zdążyła się jeszcze całkowicie ukształtować. Niestety im wcześniej dojdzie do porodu, tym ryzyko wystąpienia u dziecka opisanego schorzenia jest większe. 

Objawami tego rodzaju retinopatii są najczęściej małoocze, niedowidzenie, oczopląs, a także nieprawidłowy kolor źrenic nazywany leukokorią, czyli białą źrenicą.

Retinopatia barwnikowa 

Ten rodzaj retinopatii ma podłoże genetyczne i rozwija się często między 18. a 30. rokiem życia. Największą grupę chorych obserwuje się jednak w grupie wiekowej 40. i 50. latków.

Pacjenci zgłaszają w tym przypadku zaburzenia ostrości widzenia, co wynika z zaniku nabłonka barwnikowego siatkówki i fotoreceptorów. Niestety choroba przez swój postępujący charakter może prowadzić do całkowitej utraty wzroku.

Przyczyny retinopatii

Aby mówić o przyczynach retinopatii, również należy skoncentrować się na jej poszczególnych rodzajach. Każdy z nich wywołują bowiem inne czynniki. 

W przypadku retinopatii cukrzycowej, dochodzi do pogrubienia błony gałki ocznej, a co za tym idzie, do blokowania przepływu płynów z i do siatkówki. W efekcie powstają nowe naczynia krwionośne, przez co rośnie ryzyko ich pękania. U osób chorujących na cukrzycę często widać popękane naczynka krwionośne – skutek niewielkich krwotoków na powierzchni gałki ocznej.

Przyczyną retinopatii wcześniaczej jest z kolei fakt, że naczynia krwionośne są morfologicznie niedojrzałe. W wyniku tego obserwuje się patologiczny proces proliferacji naczyń – nie tylko w samej siatkówce, ale także w ciele szklistym. Skutkiem takiego stanu rzeczy może być odwarstwienie siatkówki, a co za tym idzie – osłabienie widzenia. Mimo że dokładne przyczyny retinopatii u wcześniaków nie są poznane, dowiedziono, że im wcześniejszy poród, tym większe ryzyko wystąpienia choroby u noworodka.

Retinopatia barwnikowa uwarunkowana jest genetycznie, czyli jest chorobą dziedziczną, chociaż zdarza się wśród osób, w których rodzinie nikt wcześniej nie chorował. Patologiczny proces rozpoczyna się w wieku młodzieńczym i powiązany jest z odkładaniem się barwnika w obrębie siatkówki.

W retinopatii barwnikowej dochodzi do zaniku nabłonka barwnikowego siatkówki i degeneracji fotoreceptorów, które odpowiadają za pochłanianie światła. W dalszych stadiach choroby, zmiany zanikowe obejmują również komórki warstw wewnętrznych.

Retinopatia oka – metody leczenia

Bez względu na rodzaj retinopatii, okulista zawsze musi dostosować metodę leczenia do stopnia zaawansowania zmian chorobowych.

Retinopatię cukrzycową o dużym nasileniu leczy się często przy pomocy fotokoagulacji laserowej. Procedura polega na tym, że wiązka lasera niszczy niedokrwione części siatkówki. Efektem zabiegu jest zahamowanie postępu choroby i zminimalizowanie ryzyka powikłań.

Inna metoda to iniekcje preparatem anty-VEGF. Celem zabiegu jest hamowanie przesiąkania płynu do siatkówki, a co za tym idzie – spowalnianie procesu pogarszającego się widzenia. Cała procedura obejmuje najczęściej kilka do kilkunastu zastrzyków.

W ciężkiej retinopatii cukrzycowej, lekarz może zaproponować przeprowadzenie witrektomii. Jest to operacja polegająca m.in. na usunięciu zmienionego ciała szklistego i chorych tkanek oraz zastąpienia ich jałowym płynem, olejem bądź gazem.

W retinopatii wcześniaczej niekiedy dochodzi do samoistnej regresji choroby albo zahamowania we wczesnym stadium. Jeśli się tak nie dzieje, w ramach leczenia proponuje się również laseroterapię. Czasami lekarz decyduje się na krioterapię, czyli mrożenie tkanek, co działa w podobny sposób. Inne metody (jak w retinopatii cukrzycowej) to iniekcje anty-VEGF lub w zaawansowanej postaci – operacja.

W przypadku retinopatii barwnikowej leczenie ograniczone jest głównie do rehabilitacji wzrokowej, czyli stosowania pomocy optycznych.

Niektórzy zalecają odpowiednią dietę bogatą w beta-karoten oraz suplementację witaminy A w połączeniu z kwasem dokozaheksaenowym. Badania kliniczne sugerują, że duże dawki witaminy A mogą w niewielkim stopniu spowolnić postęp choroby.

W fazie badań eksperymentalnych są implanty siatkówki, przeszczepienie komórek pozyskanych z komórek macierzystych i tkanki siatkówkowej oraz terapia genowa.