Jaskra – co warto o niej wiedzieć 

Szacuje się, że w Polsce choruje na jaskrę około 400 tysięcy osób i prawdopodobnie na przestrzeni kolejnych lat liczba ta będzie się zwiększać. Nieleczona jaskra może prowadzić do nieodwracalnej ślepoty. 

Jaskra to postępująca degeneracja nerwu wzrokowego. Leczenie jaskry to: farmakoterapia, laseroterapia i leczenie chirurgiczne oraz ścisła współpraca okulistów, a także lekarzy zajmujących się schorzeniami naczyń. W tym wpisie przyjrzymy się jaskrze. Im wcześniej rozpoznana i leczona tym lepsze rokowania. Podstawowym warunkiem skutecznego leczenia jest wczesne wykrycie choroby oraz systematyczne prowadzenie przez doświadczonego okulistę. 

Ciśnienie w oku a jaskra

Gałka oczna, do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje odpowiedniego ciśnienia. W jej wnętrzu tuż za kolorową tęczówką jest struktura anatomiczna nazywana ciałem rzęskowym. Ciało rzęskowe produkuje tzw. ciecz wodnistą, która spełnia odżywcze funkcje dla soczewki i rogówki, lecz – w odróżnieniu od czerwonej krwi – jest przeźroczysta. Produkowana przez ciało rzęskowe ciecz wypływa z gałki ocznej na zewnątrz przez tzw. kąt przesączania, znajdujący się między obwodem rogówki a tęczówką. Jeśli produkcja tej cieczy nie jest zaburzona, a jej odpływ jest prawidłowy, to w gałce ocznej panuje prawidłowe ciśnienie. W warunkach fizjologicznych może się ono wahać od 10 do 20 mm słupa rtęci. 

Ciśnienie to nie jest w żaden sposób powiązane z ciśnieniem tętniczym krwi, wiadomo tylko, że jest od niego kilkakrotnie niższe. Bardzo groźnym stanem dla oka jest zbyt niskie ciśnienie śródgałkowe, gdyż grozi zanikiem gałki i nieodwracalną utratą widzenia. 

Zbyt wysokie ciśnienie może świadczyć o jaskrze.

Zachorowalność

Zachorowalność na jaskrę stopniowo wzrasta w starszych grupach pacjentów, ale może pojawić się również u młodszych pacjentów. Największe ryzyko zachorowania na jaskrę występuje u osób po 60. roku życia. U wielu osób choroba nie daje swoistych objawów, co jest niebezpieczne, ponieważ wykrywana jest dość późno.  

Przyczyny jaskry 

Jako podstawową przyczynę jaskry uważa się zbyt wysokie ciśnienie w gałce ocznej. Ma ona również związek z takimi schorzeniami jak cukrzyca, miażdżyca, hiperlipidemia, krótkowzroczność poniżej 4 dioptrii i towarzyszące jej zmiany w siatkówce i naczyniówce oka, migrena. Jaskrę wiąże się również z czynnikami genetycznymi (częściej występuje u osób, u których w rodzinie występują przypadki jaskry), przewlekłym stresem, urazami i operacjami oczu, z wysokim ciśnieniem tętniczym. 

Objawy jaskry 

Jaskra może przypominać swoimi objawami inne schorzenia wzroku, dlatego tak ważna staje się diagnostyka różnicowa oraz wywiad. Do najczęściej zgłaszanych objawów jaskry należą: widzenie tzw. aureoli (halo) wokół źródeł światła, pogorszenie widzenia, zaczerwienienie oka, rozmyta tęczówka, nudności, wymioty, ból oka, zwężenie pola widzenia (tzw. widzenie tunelowe) – to już końcowe stadium choroby. Zauważalne jest światło, kontury, jakiś ruch, ale oczy są właściwie ślepe. 

Rodzaje jaskry

Istnieje wiele rodzajów jaskry. 

• Jaskra wtórna może być wywołana przewlekłym zapaleniem tęczówki albo zaawansowaną zaćmą (zaćmą pęczniejącą). U starszych osób zaćma i jaskra mogą występować łącznie. Jaskra wtórna to uszkodzenie nerwu wzrokowego oraz komórek siatkówki, z powodu chorób oka prowadzących do blokowania kąta przesączania. Są to uszkodzenia nieodwracalne i powodują pogorszenie wzroku, a nawet jego całkowitą utratę. 

Jaskra wtórna może być spowodowana wadliwym rozrostem tkanki naczyniowo-włóknistej np. stan zapalny błony naczyniowej oka. Inne przyczyny jaskry wtórnej stanowią nieprawidłowości w rozwoju tęczówki oraz anomalie soczewki.

Wyróżniamy jaskrę wtórną zamkniętego kąta przesączania i jaskrę wtórną otwartego kąta przesączania.

• Jaskra pierwotna otwartego kąta to najczęściej występujący rodzaj jaskry. Jej przyczyną jest zaburzenie struktury odpowiadające za odpływ cieczy wodnistej, przez co ciecz wodnista zostaje uwięziona w oku, a ciśnienie wewnątrz gałki podwyższa się. Ten rodzaj rozwija się długo i powoli, a objawy są często zauważalne w dość zaawansowanym stadium choroby, kiedy mamy do czynienia z dużym uszkodzeniem nerwu, kiedy to pole widzenia zwężone jest już o około 50 proc.
• Jaskra z prawidłowym ciśnieniem wewnątrzgałkowym występuje pomimo normalnego (zmierzonego wielokrotnie) ciśnienia w oku. W tym przypadku następuje powolne uszkodzenie nerwu i stopniowa utrata wzroku.

Rozpoznanie jaskry

Rozpoznanie jaskry poprzedza złożona diagnostyka. Lekarz okulista musi wziąć pod uwagę wiele czynników i zmiennych a także różnicować z innymi schorzeniami oczu. Charakterystyczne dla jaskry są zmiany w wyglądzie tarczy nerwu wzrokowego oraz ubytki w polu widzenia. 

Badania diagnostyczne stosowane w rozpoznaniu jaskry:

• analiza ostrości wzroku, 
• badanie dna oka,
• badania obrazowe oceniające stan nerwu wzrokowego i warstwy włókien nerwowych: tomografia zmian jaskrowych, optyczna koherentna tomografia dna oka OCT, SD OCT (tomografia optyczna nowej generacji), GDX (obrazuje grubość warstw włókien nerwowych),
• badanie pola widzenia: jest to jedno z podstawowych badań w jaskrze, do którego używa się programów komputerowych,
• pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego za pomocą tonometrów,
• badanie kąta przesączania,
• badanie obrazowe przedniego odcinka oka za pomocą tomografii optycznej. 

Leczenie jaskry

Metod leczenia jaskry jest wiele i zależą od jej rodzaju oraz stopnia zaawansowania choroby.  

Podstawowym leczeniem jaskry jest stosowanie kropli do oczu (przeciwjaskrowych), które obniżają ciśnienie w oku na dwa sposoby: poprzez hamowanie wydzielania cieczy wodnistej lub zwiększanie przepływu płynu, aby mógł się swobodnie wydostawać. 

Leczenie chirurgiczne polega na umożliwieniu wypływu cieczy wodnistej z przedniej komory oka. 

Zabiegi laserowe stosuje się, aby wspomóc odpływ cieczy z oka. 

Najpopularniejszą metodą jest irydoplastyka obwodowa (modelowanie tęczówki), mająca na celu korektę konfiguracji płaskiej tęczówki. Zabieg ten polega na spłaszczeniu stromego stoku tęczówki oraz odciągnięciu jej nasady od beleczkowania. Dzięki zastosowaniu irydoplastyki wąska szczelina kąta przesączania zostaje szeroko otwarta.

Irydotomia skierowana jest do osób z jaskrą pierwotną zamkniętego kąta. 

Kanaloplastyka - jest zabiegiem przy użyciu technologii mikrocewnikowej. 

Trabekulektomia - najczęstsza konwencjonalna operacja wykonywana w przypadku jaskry. 

Implanty do drenażu jaskry – są wskazane pacjentom z jaskrą, którzy nie reagują na terapię medyczną, po przebytym nieudanym zabiegu trabekulektomii. 

Jaskra – profilaktyka

Profilaktyka jaskry staje się coraz bardziej istotna z powodu tego, że żyjemy coraz dłużej, a ryzyko zachorowania na jaskrę rośnie wraz z wiekiem. 

Zaleca się przede wszystkim badania profilaktyczne i specjalistyczne, dzięki którym można rozpoznać jaskrę na wczesnym etapie. Zaleca się również korektę zabiegową cech anatomicznych, które stwarzają ryzyko jaskry. 

Jaskrę wiąże się również z chorobami kardiologicznymi i cukrzycą. Dlatego tak ważna jest profilaktyka przeciw cukrzycowa oraz leczenie wysokiego ciśnienia i innych chorób kariologicznych.