Akomodacja oka. Na czym polegają zaburzenia akomodacji oka i jak można je niwelować?

Akomodacja oka to proces umożliwiający widzenie obiektów znajdujących się w różnych odległościach. Tak jak wiele innych mechanizmów, z wiekiem ulega on osłabieniu. Pacjenci odczuwają to jako nieostre widzenie przedmiotów, co wiąże się z koniecznością korzystania z okularów. Na czym dokładnie polegają zaburzenia akomodacji i jak można je skorygować?

Akomodacja oka – co to jest?

Akomodacja oka, nazywana także nastawnością oka, polega na jego dostosowaniu do oglądania obiektów położonych w różnych odległościach. Proces możliwy jest dzięki zmianie kształtu soczewki, następującej w wyniku skurczu mięśnia rzęskowego.  

Jedną z cech soczewki jest jej elastyczność. Podczas skurczu mięśnia rzęskowego soczewka przybiera kształt bardziej kulisty, umożliwiając ostre widzenie przedmiotów położonych w bliskiej odległości. Rozkurcz z kolei wywołuje odwrotny efekt – spłaszcza soczewkę i pozwala na ostre widzenie obiektów położonych daleko.

Zakres i amplituda akomodacji

Określając pracę akomodacji i diagnozując jej zaburzenia bierze się pod uwagę  m.in. zakres akomodacji i amplitudę akomodacji.

Zakres akomodacji oka mierzy się jako odległość między punktem bliży i dali: 

• punkt bliży wzrokowej – najbliższy punkt, jaki oko może ostro widzieć dzięki akomodacji, 
• punkt dali wzrokowej – najdalszy punkt, którego obraz powstaje na siatkówce przy wyłączonej akomodacji.

Amplituda akomodacji to największa możliwa zmiana wartości soczewki. W tym przypadku najbliższy punkt, dla którego oko na skutek akomodacji tworzy ostry obraz, określany jest jako punkt bliski. Najdalszy punkt, dla którego oko jest w stanie wytworzyć ostry obraz na siatkówce to punkt daleki oka. 

Na czym polegają zaburzenia akomodacji?

Zaburzenia akomodacji wiążą się ze zmniejszeniem elastyczności soczewki, co pacjenci odczuwają zwykle po 40. roku życia. Proces ten – nazywany prezbiopią – postępuje do sześćdziesiątego – siedemdziesiątego roku życia, czyli do momentu kiedy oko zupełnie traci zdolność akomodacji.

Skurcz akomodacyjny 

Zaburzenia nastawności oka nie występują jednak tylko u seniorów – dotykają też osoby młode. Jedną z przyczyn jest skurcz akomodacyjny – sytuacja, podczas której odruch akomodacyjny nie przebiega prawidłowo – odpowiedź jest zbyt silna w stosunku do bodźca. Mięsień rzęskowy kurczy się wtedy nadmiernie, a stałe, zbyt mocne napięcie akomodacyjne wywołuje problem z jego rozluźnieniem. Pacjent patrząc w dal widzi wtedy nieostro.

Skurcz akomodacyjny występuje najczęściej u pacjentów z nieskorygowaną nadwzrocznością, ale również u osób długotrwale obserwujących przedmioty z bliska – np. monitor komputera lub wyświetlacz telefonu. W drugiej grupie pojawia się niestety coraz więcej dzieci i młodzieży.

Pozostałe przyczyny spazmu akomodacyjnego to m.in.: porażenie mięśni, zaburzenia neurologiczne, niektóre choroby okulistyczne np. zapalenie tęczówki, choroby ogólne, przyjmowanie niektórych leków.

Osłabiona akomodacja oka

Innym problemem może być osłabiona akomodacja oka. Jest to zaburzenie, w którym rozróżnia się:

• niesprawność akomodacji – trudność w szybkim wyostrzeniu obrazu podczas przerzucania wzroku z dali na bliż, mimo poprawnej amplitudy,
• niedostateczną akomodację – obniżoną sprawność i amplitudę akomodacji,
• męczliwość akomodacji – szybkie męczenie oczu i gorsze widzenie podczas dłuższej pracy z bliska,
• ociężałość akomodacji – opóźnioną odpowiedź akomodacyjną,
• paraliż akomodacji – brak  odpowiedzi akomodacji.

Jak leczy się zaburzenia akomodacji?

Nieprawidłową akomodację powiązaną z prezbiopią skorygować można na kilka sposobów. Są to:

1. Noszenie okularów – jeśli pacjent miał wcześniej stwierdzoną wadę wzroku, może zdecydować się na okulary progresywne. Górna część soczewki pozwala widzieć przedmioty położone daleko, niższa daje możliwość ostrego widzenia odległości pośrednich, dolny obszar natomiast służy do czytania i patrzenia na obiekty w odległości poniżej pół metra. W okularach progresywnych można mieć soczewki korygujące wadę. Dzięki temu nie trzeba używać jednej pary do czytania, a drugiej do noszenia w ciągu dnia. 
2. Stosowanie soczewek kontaktowych – dużą skuteczność wykazują soczewki multifokalne, umożliwiające widzenie z bliska jak i z daleka.
3. Operacja – polega ona na usunięciu naturalnej soczewki i zastąpieniu jej sztuczną soczewką wieloogniskową.
4. Laserowa korekcja wzroku – popularny i skuteczny zabieg, podczas którego modeluje się rogówkę, tak aby pacjent dobrze widział z bliska i z daleka bez konieczności noszenia okularów. Pacjentów z Małopolski zapraszamy do naszej kliniki okulistycznej w Krakowie – Voigt Klinika Oka.

Przy skurczu akomodacji leczenie powinno uwzględniać przyczynę problemu, aby wykluczyć ewentualne choroby. Istotne jest wdrożenie zdrowych nawyków: przerw w pracy, mniej czasu spędzanego przed komputerem, więcej ruchu na świeżym powietrzu. Pomocna jest także terapia z użyciem tablic Harta – specjalnych plansz do ćwiczeń oraz flipperów – 2 par soczewek sferycznych – ujemnych i dodatnich, pomagających rozluźniać i napinać mięsień rzęskowy.