Menu Zamknij

Strona główna  /  Blog  /   Co to jest plamka żółta i jaką rolę pełni w oku?

Co to jest plamka żółta i jaką rolę pełni w oku?

29 lipca, 2021

Źrenica, tęczówka, rogówka – znajomość tych części oka nie stanowi problemu dla większości pacjentów. Inaczej dzieje się w przypadku plamki żółtej. Mimo że można uznać ją za najważniejsze miejsce w oku, mało kto wie, gdzie się znajduje i jakie pełni funkcje. Czym więc jest plamka żółta i czy bez niej można widzieć kolory?

Budowa oka i funkcje poszczególnych jego części

Budowa oka ludzkiego, dzięki któremu możliwe jest odbieranie aż 80% informacji o otoczeniu, przypomina precyzyjnie skonstruowany „aparat” optyczny. Umiejscowiony jest on w oczodole, a kształtem przypomina kulę o średnicy ok. 24 mm. Wnętrze oka wypełnione jest w większości ciałem szklistym znajdującym się pod ciśnieniem, przez co utrzymuje ono swój kształt.

Ściany gałki ocznej zbudowane są z kolei z trzech błon. Są to: zewnętrzna błona włóknista (twardówka i rogówka)błona środkowa naczyniowa (tęczówka, ciało rzęskowe, naczyniówka) oraz błona wewnętrzna (siatkówka).

Zewnętrzną warstwą jest nieprzezroczysta twardówka. Jej przednia część przechodzi w rogówkę i razem tworzą szkielet gałki ocznej. Oprócz tego rogówka załamuje światło w oku. 

Błona środkowa to trzy ważne elementy: tylna – naczyniówka, środkowa – ciało rzęskowe i przednia – tęczówka.

Zadaniem naczyniówki jest przede wszystkim odżywienie zewnętrznych warstw siatkówki. Ciało rzęskowe pozwala zachować soczewce odpowiednią pozycję. Tęczówka znajdująca się bezpośrednio za rogówką, nie tylko nadaje kolor oczom. Posiada ona także otwór – źrenicę,  regulującą ilość światła wpadającego do oka. 

Między tęczówką a ciałem szklistym znajduje się równie ważny narząd – soczewka. Dzięki niej oko przystosowuje się do wyraźnego widzenia obiektów w różnych odległościach.

Wewnętrzna błona, czyli siatkówka składa się z dwóch rodzajów fotoreceptorów: czopków i pręcików. Dzięki tym pierwszym możliwe jest rozróżnianie barw, drugie natomiast odbierają bodźce świetlne. Oko człowieka posiada 125 milionów pręcików i 6 milionów czopków. Miejsce największego skupiska czopków to plamka żółta. To właśnie ona stanowi obszar najdokładniejszego widzenia.  Czym dokładnie jest wspomniana plamka w oku i jaka jest jej rola? 

Plamka żółta w oku i jej funkcja

Plamka żółta, jak już zostało wspomniane, stanowi niewielki fragment powierzchni siatkówki. Jej nazwa wynika z żółtego zabarwienia, które można zaobserwować, badając dno oka. 

Budowa plamki żółtej jest bardzo ciekawa. Mimo że cała siatkówka ma prawie płaską powierzchnię, w centrum plamki znajduje się malutki dołeczek – foveola. Dzięki takiej „konstrukcji”, na niewielkiej przestrzeni może dojść do dużego zagęszczenia fotoreceptorów, a co za tym idzie do odbierania przez siatkówkę bardzo dokładnego obrazu z jego wszystkimi detalami.

Duże zagęszczenie receptorów to nie jedyny powód, dla którego plamka żółta w oku zapewnia największą ostrość widzenia. Dzieje się tak również dlatego, że poszczególne receptory przekazują informacje do mózgu osobnymi włóknami nerwowymi. W pozostałych miejscach siatkówki, grupy kilku receptorów wysyłają informacje jednym włóknem, przez co do mózgu dociera jedna „uśredniona” informacja.

Plamka żółta wyposażona jest również w czopki, których nie ma w innych obszarach oka. Są one odpowiedzialne za widzenie kolorów, a dokładnie pozwalają rozróżnić trzy główne barwy: czerwoną, zieloną oraz niebieską. Dzięki połączeniu tych składowych mózg jest w stanie rozpoznać również inne kolory.

Mówiąc prościej, głównymi funkcjami plamki żółtej jest tzw. widzenie centralne – możliwość ostrego widzenia obserwowanych obiektów, rozpoznawanie kolorów oraz dostrzeganie detali przedmiotów o niewielkich rozmiarach i znajdujących się daleko.

Skoro tak wiele zależy od maleńkiej plamki, pytanie, czy i jak można wspomóc jej pracę oraz kto jest narażony na problemy z tym obszarem siatkówki?

Plamka żółta – korzystne i niekorzystne czynniki wpływające na jej działanie

Jak wiadomo, ludzki organizm i poszczególne jego narządy „zużywają się” wraz z wiekiem. Po 50. roku życia proces starzenia dotyka często również plamkę żółtą, w której może dojść do zwyrodnienia plamki żółtej  (ADM).

W 90% przypadków dochodzi do tzw. zwyrodnienia suchego. Plamka żółta staje się coraz cieńsza i mogą się pod nią gromadzić złogi cholesterolu. 10% z kolei to zwyrodnienie mokre, podczas którego dochodzi do przerostu drobnych naczyń krwionośnych umiejscowionych z tyłu plamki i zaczynają one przeciekać. Rozlana krew tworzy wtedy zbliznowacenia, co zaburza widzenie. Na problemy z plamką żółtą wg statystyk, bardziej narażone są kobiety, a schorzenie często bywa dziedziczne. 

Niekorzystne czynniki zwiększające ryzyko zwyrodnienia to palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia krążenia, podwyższony poziom cholesterolu oraz otyłość. Wymienia się tu również przewleką ekspozycję na promieniowanie ultrafioletowe.

Zdarza się jednak, że problemy z plamką żółtą dotykają dzieci. Przykładem może być dystrofia Stargardta – choroba dziedziczna, dotycząca obojga oczu, polegająca na zaniku fotoreceptorów i nabłonka barwnikowego w plamce.

Naturalne wspomaganie plamki żółtej w oku

O ile dystrofii Stargardta dziedziczonej przez dzieci, nie da się zapobiegać, zwyrodnieniom plamki żółtej u osób starszych można przeciwdziałać. Jak? Przede wszystkim wybierając zdrowy tryb życia, na który składa się aktywność fizyczna i odpowiednia dieta. Dzięki tym dwóm czynnikom można uniknąć wspomnianych problemów – np. otyłości, nadciśnienia i chorób układu krążenia stanowiących czynnik ryzyka rozwoju ADM.

W kwestii diety dowiedziono, że prawidłowe odżywianie może nie tylko zmniejszyć ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej, ale również hamować rozwój choroby.

Zalecane są tu szczególnie warzywa zielone, żółte i pomarańczowe, ponieważ zawierają karotenoidy (luteinę i zeaksantynę) niezbędne do właściwego funkcjonowania tej części siatkówki. W codziennym menu nie powinno więc zabraknąć sałaty, szpinaku, jarmużu, cukinii, żółtej i zielonej papryki, marchewki, pomidorów, kapusty, czy fasolki szparagowej.

Jako że karotenoidy rozpuszczają się w tłuszczach, warto do warzyw dodawać oleje tłoczone na zimno. Wskazane są także ryby morskie, np.: łosoś, makrela, sardynka czy śledź ze względu na zawartość korzystnych kwasów omega-3.

Produkty, których lepiej unikać to tłuszcze trans i wszelkie przekąski, w których mogą występować – batoniki, ciastka, chipsy. Warto zrezygnować również z dużych ilości mięsa, gazowanych napojów i używek – alkoholu i papierosów.