Jak chronić oczy przed niebieskim światłem? 

Rewolucja cyfrowa zmieniła nasz sposób funkcjonowania. Podstawowym elementem kontaktu z wirtualnym światem Internetu, ale także z innymi ludźmi stały się wyposażone w  ekrany urządzenia cyfrowe. Obecnie, w czasach rozwiniętej cyfryzacji, niebieskie światło towarzyszy nam prawie bez przerwy. Otaczające nas zewsząd ekrany telewizorów, laptopów, komputerów, smartphonów emitują ten właśnie rodzaj światła, które dla naszych oczu, w nadmiernej ekspozycji jest szkodliwe. 

Należy również pamiętać, że ewolucyjnie człowiek jest przystosowany do percepcji światła niebieskiego, które pełni istotną rolę w procesie widzenia barwnego (trichromatyczność), ale także jest ważne w kontroli rytmu dobowej aktywności. Ale nadmiar światła niebieskiego w widmie luminescencji ekranów urządzeń cyfrowych jest potwierdzony badaniami i przy długich czasach ekspozycji może wpływać na procesy wzrokowe i pozawzrokowe.

Światło niebieskie i nasze cyfrowe nawyki 

Światło niebieskie samo w sobie występuje w naturze, w świetle dziennym i w normalnej ilości nie powoduje żadnych problemów, które dla naszego zdrowia mogłyby być niekorzystne. Jednak, jak ze wszystkim, problem polega w nadmiarze. Światło niebieskie emitowane jest przez urządzenia z ekranami LCD i LED w bardzo dużych ilościach, tak samo jak oświetlenie ledowe. 

A ponieważ nasze życie koncentruje się w dużej mierze przed ekranami światło to ma na nasz organizm ogromny wpływ. Może przyczyniać się do zaburzeń rytmu dobowego, powodować bóle głowy czy problemy z koncentracją oraz nasilać uczucie zmęczenia, suchości i pieczenia oczu. 

Przeglądając statystyki, ile czasu spędzamy przed ekranem wygląda to tak: ponad 90% osób dorosłych używa urządzeń cyfrowych dłużej niż dwie godziny dziennie, w tym ponad 60% osób dorosłych używa urządzeń cyfrowych przez ponad pięć godzin dziennie, a niemal 30% osób dorosłych spędza przed ekranami tych urządzeń ponad dziewięć godzin dziennie! 25% dzieci używa urządzeń cyfrowych dłużej niż trzy godziny dziennie!

Światło niebieskie a oczy 

Większość z nas ma pracę siedzącą i coraz częściej przed ekranem komputera. Jeśli nawet nie pracujemy przed komputerem czy laptopem, dużo czasu spędzamy, oglądając TV lub przeglądając media społecznościowe, informacje na smartphonie . Jak wynika, z powyższych statystyk długotrwałość kontaktu układu wzrokowego ze światłem emitowanym przez takie ekrany jest faktem, którego nie możemy ignorować. 

I tu powinna zapalić się czerwona lampka. Długotrwała ekspozycja na ekran emitujący niebieskie światło powoduje negatywny wpływ na nasze zdrowie fizyczne i psychiczne. 

Spójrzmy na badania, które prowadzono nad wpływem światła niebieskiego na wzrok. Badania z Uniwersytetu w Toledo^[i] pokazały szkodliwy wpływ światła niebieskiego na procesy metaboliczne zachodzące w siatkówce oka, co może prowadzić do zwyrodnienia plamki żółtej. Fotoreceptory oka przy prawidłowym funkcjonowaniu wykorzystują molekuły o nazwie retinal, jak się okazuje, niebieskie światło w dużej ekspozycji powoduje rozkład retinalu na cząsteczki toksyczne, co prowadzi do stałego uszkodzenia fotoreceptorów i uszkodzenia wzroku. AMD, zwyrodnienie plamki związane z wiekiem, wraz z retinopatią cukrzycową i jaskrą, jest jedną z głównych przyczyn upośledzenia wzroku mieszkańców krajów uprzemysłowionych. 

Oczywiście nie dzieje się to z dnia na dzień, ale proces ten trwa i zachodzi stopniowo. Na początku można zauważyć takie objawy jak: niewielkie mroczki, które z czasem powiększają się, przy jednoczesnym pogorszeniu widzenia z bliskich odległości. Zwyrodnienie plamki żółtej do tej pory przypisywano osobom starszym, jednak obecnie coraz częściej dotyka osób młodszych. 

Dziecięcy wzrok a światło niebieskie  

Trzeba zwrócić uwagę, że dzieci narażone są na niebieskie światło ekranów urządzeń cyfrowych w znacznie większym stopniu niż dorośli. Dzieje się tak, ponieważ dzieci nie posiadają naturalnej protekcji przez ośrodki optyczne oka. Badania transmisyjności (przepuszczalności dla światła) ośrodków optycznych oka wskazują, że w zakresie spektralnym od 400 do 500 nm transmisyjność ta jest największa u dzieci (w maksimum ponad 70%) i zmniejsza się wraz z wiekiem – do maksimum 50% w wieku 60 lat i do około 30% w wieku 90 lat^[ii]. Dodatkowo większa amplituda akomodacji u dzieci, większe źrenice oraz duża ilość czasu spędzana w bliży wzrokowej (jak np. telefon czy tablet), skutkują większą ilością docierającego do oczu światła.

Niebieskie światło informuje mózg o porze dnia. A ta informacja pomaga regulować dzienną aktywność i cykl dobowy.  Wieczorny długotrwały kontakt z niebieskim światłem zaburza proces wytwarzania melatoniny w naszym organizmie, co skutkuje zaburzeniami snu i rytmu dobowego. 

Jak ograniczyć ekspozycję na światło niebieskie?

W dzisiejszym świecie ekranów, musimy nauczyć się żyć z nadmiarem światła słonecznego nie da się go bowiem wyeliminować całkowicie. Możemy go ograniczać. Poniżej przedstawiamy kilka skutecznych aktywności:  

• Zmniejszenie intensywności świecenia ekranu, które pozwala na zmianę poziomu luminancji oraz zmianę jej rozkładu spektralnego (maleje temperatura barwowa), a  w  konsekwencji zmniejszenie udziału pasma niebieskiego w integralnym świeceniu ekranu.
• Zmiana koloru tła – można zainstalować aplikacje, które umożliwiają modyfikację koloru tła ekranu, np. Bluelight Filter (Android) i  F.lux (iPhone). 
• Zaopatrzenie się w filtry absorpcyjne lub absorpcyjno-odbiciowe typu „blue-blocker lens”, które pochłaniają część światła niebieskiego, np. filtry żółte lub pomarańczowe (ang. amber/yellow filters) lub filtry z  powłoką antyrefleksyjną, dla której współczynnik odbicia w  zakresie pasma niebieskiego jest większy niż w pozostałym zakresie widma, co zmniejsza udział światła niebieskiego (ang. blue attenuating anti-reflective lenses). 
• Oglądanie telewizji na telewizorach z ekranem w technologii OLED (organic light-emitting diode), emitującym jedynie 30 proc. promieniowania światła niebieskiego, czyli dwukrotnie mniej niż ekrany LCD. Certyfikat Eye Comfort Display od TUV Rheinland.
• Zaopatrzyć się w okulary z powłoką antyrefelksyjną niezależnie od tego czy mamy wadę wzroku czy nie, i używać ich do pracy przy komputerze. Powłoka antyrefleksyjna neutralizuje nadmiar światła niebieskiego.
• Przestrzegać higieny pracy przy komputerze: robić systematycznie krótkie przerwy oraz pamiętać o regularnym mruganiu.
• W trosce o oczy poddawać się systematycznym kontrolom wzroku u okulisty i u optometrysty. 
• Warto zaopatrzyć się w dobrej jakości okulary przeciwsłoneczne, gdyż światło niebieskie nie jest emitowane wyłącznie przez urządzenia cyfrowe, ale przede wszystkim przez słońce. 

W tej chwili potrzebne są dalsze badania, które pozwolą określić wpływ nadmiaru światła niebieskiego na środowisko wzrokowe człowieka szczególnie w kontekście roli pozawzrokowego efektu światła.

---

^[i] Ratnayake K, Payton JL, Meger ME, Godage NH, Gionfriddo E, Karunarathne A. Blue light-triggered photochemistry and cytotoxicity of retinal. Cell Signal. 2020 May;69:109547. doi: 10.1016/j.cellsig.2020.109547. Epub 2020 Jan 23. Erratum in: Cell Signal. 2020 Aug;72:109667. PMID: 31982549; PMCID: PMC7083221.

^[ii] Dillon J. i wsp., Transmission of light to the aging human retina: possible implications for age related macular degeneration. Exp Eye Res. 2004, 79(6): 753-9