Astygmatyzm, czyli świat widziany w sposób nieostry

Astygmatyzm jest powszechnie występującą wadą wzroku. Może utrudniać widzenie, a to przeszkadza w normalnym, codziennym funkcjonowaniu. Określany jest inaczej jako niezborność i może występować jako jedyna wada wzroku lub towarzyszyć krótkowzroczności lub nadwzroczności. Korekcja astygmatyzmu jest potrzebna, aby odzyskać komfort i ostrość widzenia.   

Astygmatyzm jest dość złożoną wadą wzroku. Aby zrozumieć ją w sposób prosty, można posłużyć się analogią do kształtu piłki do rugby (oko z astygmatyzmem) i piłki do koszykówki (oko bez astygmatyzmu). Najczęściej przyczyną astygmatyzmu jest nieprawidłowe ukształtowanie przedniej powierzchni rogówki – dużo rzadziej soczewki lub deformacja gałki ocznej przez boczny ucisk, np. przez zmiany nowotworowe w oczodole albo zmiany w mięśniach gałkoruchowych, np. w chorobie Gravesa-Basedowa.

Astygmatyzm o wartości 0.25-0.50 występuje u większości ludzi i uznaje się go jako wadę fizjologiczną, która nie wymaga korekcji. Wada powyżej 0,50 dioptrii może mieć wpływ na ostrość widzenia, powoduje rozmazanie obrazu bez względu czy jest on blisko, czy daleko. Natomiast wada o wartości powyżej 1,00 dioptrii uznawana jest za istotną i wymagającą korekcji.

Najczęstszymi przyczynami astygmatyzmu są czynniki o podłożu genetycznym, nieregularna budowa rogówki, a także choroby wpływające na właściwości i fizjologię rogówki jak np. stożek rogówki. 

Objawy astygmatyzmu

Najczęstszym objawem na jaki skarżą się pacjenci z astygmatyzmem jest rozmyty obraz. Pacjent nie widzi dobrze ani w dal ani z bliska, przymruża powieki dla poprawienia widzenia, niekiedy odczuwa bóle głowy. Duży astygmatyzm może być przyczyną jedno lub obuocznego niedowidzenia podobnie jak duża nadwzroczność.

Osoba z astygmatyzmem może często mrużyć oczy, trzeć oczy, odczuwać zmęczenie po intensywnej pracy, w której wykorzystuje wzrok.  

Astygmatyzm może występować u dzieci i dorosłych. Objawy w tych dwóch grupach wiekowych są takie same. 

Astygmatyzm u dzieci, tak jak każda inna wada wzroku, może negatywnie przekładać się na proces edukacji i wyniki osiągane w szkole. Dziecko może błędnie odczytywać dane z tablicy, mieć problemy z czytaniem, mylić literki. Objawy mogą być podobne do dysleksji, dlatego tak ważne w procesie rozpoznawania dysleksji staje się dokładne zbadanie wzroku u dziecka. U dzieci astygmatyzm jest częściowo fizjologiczny i spowodowany niedojrzałością narządu wzroku. Szacuje się, że występuje u około 20% maluchów w wieku przedszkolnym. Z obserwacji wynika, że u części z nich zaniknie samoistnie wraz z dalszym rozwojem narządu wzroku. Zostanie jednak grupa dzieci, u których konieczne będzie korygowanie wady za pomocą okularów. Wykrycie wady poprzez odpowiednie badanie u okulisty daje szansę na szybkie wdrożenie leczenia. 

Rozpoznanie astygmatyzmu 

Astygmatyzm rozpoznaje się podczas badania okulistycznego oraz optometrycznego. Wykonanie skiaskopii lub badania refrakcji (u dzieci po porażeniu akomodacji) pozwala określić rodzaj i wielkość tej wady. Lekarz jest także w stanie stwierdzić zaawansowanie wady i zaproponować odpowiednią korekcję, która pozwoli zminimalizować skutki astygmatyzmu. 

Możemy wyróżnić kilka rodzajów astygmatyzmu. Przy krótkowzroczności i dalekowzroczności różnicuje się 

• astygmatyzm złożony – diagnozuje się, jeśli nadwzroczność lub krótkowzroczność występują na różnych płaszczyznach,
• astygmatyzm niezłożony – diagnozuje się, jeśli nadwzroczność lub krótkowzroczność występują na jednej płaszczyźnie,
• astygmatyzm mieszany – diagnozuje się, jeśli na jednej płaszczyźnie występuje nadwzroczność, a na drugiej krótkowzroczność.

Astygmatyzm dzieli się także ze względu na skupianie światła na płaszczyźnie pionowej lub poziomej na:

• astygmatyzm prosty – pojawia się, gdy wiązki światła mocniej skupiają się na płaszczyźnie pionowej,
• astygmatyzm odwrotny – pojawia się, gdy wiązki światła mocniej skupiają się na płaszczyźnie poziomej,
• astygmatyzm nieregularny – pojawia się, gdy wiązki światła mogą skupiać się w różny sposób.

Leczenie astygmatyzmu

Astygmatyzm tak jak każda wada wzroku wymaga zastosowania odpowiedniej korekcji. Astygmatyzm możemy korygować za pomocą okularów z odpowiednio dobranymi szkłami cylindrycznymi z różną mocą łamiącą w głównych prostopadłych do siebie południkach (płaszczyznach), tzn. ogniskują światło w dwóch różnych punktach. Soczewka cylindryczna w jednym z głównych południków jest obojętna optycznie, tzn. nie załamuje światła. Płaszczyzna ta nazywana jest osią cylindra. Dzięki temu można tak ustawić przed okiem szkło cylindryczne, aby w określonym południku nie zmieniać mocy łamiącej oka, a w innym, prostopadłym do poprzedniego, moc tę zwiększyć lub zmniejszyć. 

Astygmatyzm można również korygować soczewkami kontaktowymi. Na dobór takiej korekcji warto udać się do optometrysty, który dopasuje najbardziej odpowiednią soczewkę.

U osób z astygmatyzmem można również wykonać zabieg laserowej korekcji wzroku. Przed wykonaniem zabiegu konieczna jest kwalifikacja u okulisty. Laserowa korekcja wzroku jest możliwa u osób ze stabilną wadą wzroku, które ukończyły 21 rok życia.