AMD – starcze zwyrodnienie plamki żółtej – choroba XXI wieku

AMD (Age-related Macular Degeneration) to choroba, która rozwija się zazwyczaj po 50 roku życia, częściej u kobiet niż u mężczyzn. Jest jedną z najgroźniejszych chorób oczu związaną z wiekiem. Nieleczone AMD może mieć bardzo poważne konsekwencje - utratę wzroku. Nie można jej lekceważyć. W razie diagnozy podjąć szybkie leczenie. W tym wpisie przybliżymy czym jest AMD – zwyrodnienie plamki żółtej. 

Czynniki ryzyka wystąpienia AMD

Wraz z wiekiem, nasz organizm starzeje się, pojawiają się również różne choroby, w tym właśnie choroby oczu. Na AMD zapadają zazwyczaj osoby po 50 roku życia i zgodnie ze statystykami co trzecia po 70 roku życia. Szacuje się, że coraz więcej osób starszych będzie tracić wzrok z powodu AMD. Dlatego tak ważne jest świadomość tej groźnej choroby, która prowadzi do niepełnosprawności i zależności od innych osób. 

Najczęściej choroba ta występuje u osób populacji białej. Ludzie o jasnych oczach częściej rozwijają suche AMD. 

Ryzyko zachorowania na AMD wiąże się z wadami refrakcji, chorobami kardiologicznymi (postać mokra AMD), nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą, otyłością oraz paleniem tytoniu. Palenie ma efekt synergiczny z czynnikami genetycznymi, które też predysponują do tej choroby.  

Badania wskazują, że na rozwój AMD może mieć wpływ również ostre światło - ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe oraz styl życia (nieodpowiednia dieta o wysokiej zawartości tłuszczu, cholesterolu i żywności o wysokim indeksie glikemicznym oraz z niską zawartością przeciwutleniaczy i zielonych warzyw liściastych), brak ruchu na świeżym powietrzu i palenie papierosów. 

Wskazano również, że rodzeństwo osób dotkniętych chorobą ma czterokrotnie większe ryzyko na rozwój choroby. Obecność AMD w jednym oku znacznie zwiększa ryzyko jego rozwoju w drugim. 

AMD – charakterystyka i objawy

Starcze zwyrodnienie plamki żółtej charakteryzuje się tworzeniem nowych patologicznych naczyń krwionośnych oraz „ucieczką” elementów morfotycznych i białek poza naczynia już istniejące, co początkuje proces zapalny. Nieleczenie tej choroby może prowadzić do ślepoty. Wczesne i pośrednie stadia AMD zwykle przebiegają bezobjawowo. 

Typowym objawem jest pogorszenie ostrości wzroku, zwłaszcza z bliskich odległości, co można zauważyć podczas czytania lub pisania. Tutaj potrzebna jest diagnostyka różnicowa, ponieważ po 50 roku życia obserwuje się również inne choroby z tym samym objawem. 

Objawem charakterystycznym dla AMD jest wystąpienie metamorfopsji, czyli zjawiska falowania linii, obrazu. Chory widzi krawędzi przedmiotów w formie pofalowanej, wygiętej zamiast prostej. Niekiedy można zauważyć wystąpienie nieruchomej szarej lub czarnej plamy w centrum pola widzenia. Mikropsje, czyli widzenie nienaturalnie pomniejszonych przedmiotów lub makropsje, nienaturalnie powiększonych rzeczy to objaw rzadziej występujący. 

Rozwój choroby następuje zazwyczaj obuocznie. Może odbywać się w różnym przedziale czasowym, a zaawansowanie choroby może mieć różne nasilenie. W zależności od zaawansowania choroby występują różne objawy wczesne, np. druzy (nagromadzenie złogów zbudowanych z hialiny) i druzy wraz ze zmianami w nabłonku barwnikowym siatkówki – NBS, oraz późne (zanik siatkówkowo-naczyniówkowy NBS, odwarstwienie nabłonka barwnikowego, neowaskularyzacja naczyniówkowa, krwawienie, wysięki i zwłóknienia).

Wyróżnia się dwa typy AMD: postać suchą (częstszą) oraz mokrą - wysiękowa (rzadszą, ale z bardziej dynamicznym przebiegiem).  

Postać sucha jest częściej diagnozowana i występuje u około 90% pacjentów z AMD. Ma powolny przebieg. Polega na zaniku ważnych dla widzenia warstw siatkówki i naczyniówki.Postać wysiękowa to około 10% AMD i jest przyczyną utraty wzroku u 90% chorych na zwyrodnienie plamki związane z wiekiem. Przyczyną jest tworzenie się na dnie oka nieprawidłowych naczyń krwionośnych, które są słabe i nieszczelne. Rozwój tych naczyń w okolicy plamki prowadzi do obrzęków, krwotoków, a następnie do powstania blizny, która nieodwracalnie uszkadza siatkówkę, powodując utratę centralnego widzenia.

Metody diagnozy

Starcze zwyrodnienie plamki żółtej wymaga zawansowanej diagnostyki wykonanej przez lekarza okulistę. W ramach diagnostyki przeprowadza się kompleksowe rozszerzone badanie wzroku. Okulista bada ostrość wzroku do dali i bliży, przeprowadza test Amslera, a następnie bada dno oka po wcześniejszym rozszerzeniu źrenic. 

Test Amslera to proste badanie, umożliwiające ocenę widzenia w obrębie dołka środkowego siatkówki. Jest to również badanie do samokontroli swojego wzroku, szczególnie u osób po 50 roku życia. Test to obrazek, na którym narysowane są siatki prostych linii z centralnym ciemnym punktem. Pacjent zakrywając jedno oko patrzy drugim okiem na ciemny punkt w centrum i obserwuje linie wokół. Krzywienie się czy falowane linii świadczy o chorobie plamki. Badanie przeprowadza się każdym okiem osobno, w najlepszej korekcji do bliży, czyli np. w okularach, których używa się do czytania. 

OCT plamki, czyli optyczna koherentna tomografia to podstawowe badaniem w celu rozpoznania AMD. Pozwala ono dokładnie przeanalizować wszystkie warstwy siatkówki w obszarze plamki żółtej i zobaczyć jakie są zmiany w poszczególnych jej warstwach. 

OCT służy również do monitorowania przebiegu choroby oraz obserwacji zmian jakie zachodzą w trakcie czy po leczeniu. 

W przypadku wysiękowej postaci AMD stosuje się badanie inwazyjne – angiografię. Wyróżniamy dwie metody tego badania: fluoresceinową (AF) i indocyjaninową (ICG). Celem tych badań jest zobrazowanie układu naczyniowego gałki ocznej i stwierdzenie czy doszło do powstania neowaskularyzacji, czyli wytworzenia nowych naczyń krwionośnych. Częściej stosowanym badaniem jest AF.

Najważniejsze w diagnostyce AMD jest ocena ostrości wzroku, badanie dna oka i OCT plamki, a w przypadku podejrzenia wysiękowej postaci AF lub angio-OCT.

Bardzo ważne jest uważne postawienie diagnozy. Zdarza się, że AMD może być mylone z retinopatią cukrzycową oraz chorobami styku ciała szklistego i siatkówki. 

Leczenie AMD

Leczenie dostosowuje się do zawansowania choroby oraz jej postaci. W leczeniu suchej postaci AMD stosuje się laser 2RT, który hamuje jej rozwój. Ten sposób leczenia jest obecnie najlepszym sposobem powstrzymywania rozwoju choroby. Jest bezpieczny, szybki, bezbolesny i trwa zaledwie kilka minut. Jego celem jest „odmłodzenie” komórek siatkówki oka. Stosuje się go na wczesnym etapie choroby, co pomaga spowolnić proces chorobowy i nie dopuścić do mokrej postaci AMD.  

Zaawansowaną postać AMD leczy się, podając serię iniekcji wewnątrzgałkowych z preparatem leczniczym. Celem tego działania terapeutycznego jest zahamowanie dalszego rozwój choroby i spowolnienie proces utraty wzroku.

AMD a inne choroby

Obserwacje pacjentów ze starczym zwyrodnieniem plamki żółtej dowodzą, że choroba ta ma niekorzystny wpływ na inne narządy organizmu. W badaniach nad związkiem AMD z udarem mózgu oraz krwotokiem śródmózgowym stwierdzono częstsze występowanie udarów mózgu (6,4% w porównaniu do 4,4%) oraz krwotoków śródmózgowych (1,2% w porównaniu do 0,4%) u chorych na AMD. Wieloletnie badania wykazały, że u pacjentów z wczesną postacią AMD wzrasta ryzyko udaru mózgu, a postać późna trzykrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca.

Profilaktyka

Złe nawyki kojarzy się często z rozwojem chorób cywilizacyjnych. Tak samo jest z AMD. Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem jest wynikiem nadmiernie szybkich procesów starzenia się siatkówki. Celem profilaktyki jest zatem opóźnianie tych procesów. Profilaktykę należy wdrażać od najmłodszych lat.  

Zacznijmy od diety, bo na nią mamy wpływ, a ona na nasze zdrowie i poszczególne narządy. Warzywa zielone oraz te zawierające luteinę (np. borówka amerykańska) powinny znaleźć się w codziennym jadłospisie. Zróżnicowane tłuszcze z przewagą tych zdrowych pochodzących z roślin i ryb, ograniczanie nadmiaru cukru i produktów wysokoprzetworzonych powinny stać się wytycznymi codziennych wyborów posiłków. 

W profilaktyce AMD dużą wagę stawia się na rzucenie palenia. Palenie papierosów jest jednym z czynników wpływającym na rozwój tej choroby. Tak samo brak ruchu na świeżym powietrzu. Obecnie w naszej „siedzącej” cywilizacji doszliśmy do punktu, gdzie zachęca się ludzi do aktywności fizycznej na świeżym powietrzu. Spacery, jazda na rowerze czy pływanie to aktywności przyjemne i prozdrowotne, również dla oczu. 

Systematyczne badanie wzroku to nawyk, który trzeba wprowadzić w swój roczny kalendarz. Obecnie, kiedy nasze oczy narażone są na różne choroby, warto przynajmniej raz do roku poddać się badaniu wzroku.