Refrakcja oka – co to jest refrakcja i jakie są główne zaburzenia refrakcji oka?

Refrakcja oka, to mówiąc najprościej, załamanie światła, dzięki któremu człowiek jest w stanie wyraźnie widzieć obraz. Dochodzi do niego gdy światło wpadające do oka ulega skupieniu, tak aby trafić do siatkówki. Zjawisko to umożliwia wyraźne widzenie obserwowanych obiektów, pod warunkiem, że pacjent nie doświadcza zaburzeń refrakcji, czyli wady wzroku. Na czym polegają wady refrakcji i jak się je koryguje?

Refrakcja oka – na czym polega i w jaki sposób powstaje obraz w oku?

Refrakcja oka to proces, podczas którego dochodzi do załamywania promieni świetlnych odbijających się od obserwowanego obiektu lub przechodzących przez niego. 

Początkowo promienie docierają do rogówki – przedniej, przezroczystej ściany oka. W kolejnym etapie trafiają do soczewki, a przez nią przenikają do siatkówki, gdzie powstają impulsy przenoszone nerwami wzrokowymi do mózgu. Podczas tej wędrówki przez gałkę oczną, promienie świetlne są załamywane, czyli ulegają refrakcji na rogówce oraz soczewce, dzięki czemu możliwe jest wyraźne widzenie.

Obok refrakcji, innym ważnym procesem wpływającym na prawidłowe widzenie jest akomodacja oka. Mechanizm polega na dopasowaniu się oka do odległości dzielącej go od danego przedmiotu, tak aby widzieć go w odpowiedniej ostrości. Można to porównać do działania lornetki, w której ostrość ustawia się za pomocą pokrętła. W gałce ocznej jego rolę spełnia mięsień rzęskowy zmieniający kształt soczewki, a co za tym idzie ustawiający kąt załamania światła, zależnie od odległości dzielącej oko od obserwowanego obiektu.

Niestety, kiedy któryś z powyższych mechanizmów nie działa prawidłowo, czyli u pacjenta rozpoznaje się zaburzenia refrakcji i akomodacji, mówimy o wadzie wzroku.

Wady refrakcji – na czym polegają?

W momencie, kiedy mechanizm refrakcji oka zostaje zaburzony, promienie świetlne ogniskowane są przed lub za siatkówką. W rezultacie pacjent widzi niewyraźny, rozmazany obraz i diagnozuje się u niego wadę wzroku nazywaną fachowo wadą refrakcji lub niemiarowością oka.

Najczęstsze wady wzroku powiązane z zaburzeniem refrakcji i akomodacji to:

• Nadwzroczność – nazywana często dalekowzrocznością – wada, w której siatkówka położona jest w zbyt bliskiej odległości od soczewki i rogówki. Z tego powodu promienie świetlne nie mają możliwości „przecinania się” i nie ma warunków do powstania wyraźnego obrazu.
• Krótkowzroczność – wada związana z nieprawidłową budową oka, skutkująca tym, że promienie świetlne ogniskują się przed siatkówką. W rezultacie ostry obraz powstaje w niewłaściwym miejscu – pozbawionym komórek światłoczułych. Pacjenci skarżą się wtedy na niewyraźne widzenie, ponieważ do siatkówki trafia już obraz pozbawiony ostrości.
• Astygmatyzm – inaczej niezborność, wada wzroku wynikająca z zaburzonej symetrii oka przez co promienie świetlne załamują się inaczej w pionie niż w poziomie. Efektem jest powstanie niewyraźnego, rozmazanego, a niekiedy zniekształconego obrazu.

Innym zjawiskiem jest prezbiopia – inaczej starczowzroczność – jest to postępująca z wiekiem zaburzona możliwość akomodacji soczewki związana ze zmniejszeniem jej elastyczności. W rezultacie pacjent gorzej widzi bliskie obiekty, ma problemy z czytaniem (musi coraz dalej wyciągać rękę z książką) i oglądaniem mniejszych przedmiotów.

W momencie pojawienia się niepokojących objawów m.in. utraty ostrości widzenia, ważna jest jak najszybsza diagnostyka w celu dokładnego określenia wady wzroku oraz wyboru metody korekcji.

Zaburzenia refrakcji – metody korygowania 

Obecnie istnieje kilka sposobów niwelowania zaburzeń refrakcji. Najpopularniejsze to:

• Okulary – jedna z podstawowych metod korygowania wad wzroku. Wykorzystuje się w tym celu różnego rodzaju soczewki okularowe. Można je podzielić ze względu na materiał z jakiego są wykonane, współczynnik załamania światła – inaczej współczynnik refrakcji, moc, geometrię, konstrukcję, przeznaczenie oraz budowę. Przy nadwzroczności przykładowo sprawdzają się sferyczne szkła skupiające, a w przypadku krótkowzroczności – rozpraszające. Astygmatyzm koryguje się przy pomocy szkieł cylindrycznych, a wady łączone – torycznych.
• Soczewki kontaktowe – ten rodzaj korekcji odpowiedni jest dla pacjentów prowadzących aktywny tryb życia. Ich zalety to m.in. dyskrecja, możliwość noszenia bez względu na pogodę (nie parują), zapewnienie większego pola widzenia. Soczewki kontaktowe niwelują również duże i skomplikowane wady wzroku – nawet przekraczające 6 dioptrii. W zależności od rodzaju wady stosuje się soczewki twarde lub miękkie. Pacjenci mają również do wyboru soczewki na różny okres użytkowania, np. miesięczne, dwutygodniowe i jednodniowe. W niektórych przypadkach proponuje się soczewki ortokeratologiczne, które zakłada się na noc , a nie w ciągu dnia.
• Zabieg chirurgiczny – w przypadku dużych wad niekiedy konieczne jest przeprowadzenie operacji. Obecnie chirurgia oferuje m.in. wszczepienie soczewki fakijnej lub refrakcyjną wymianę soczewki własnej na implant wewnątrzgałkowy. U wielu pacjentów udaje się jednak zastąpić powyższe zabiegi laserową korekcją wzroku.
• Laserowa korekcja wzroku – zabiegi z użyciem lasera cieszą się coraz większą popularnością ze względu na ich skuteczność, mniejszą inwazyjność oraz bezpieczeństwo. Laserowa korekcja polega na odpowiednim modelowaniu przedniej powierzchni rogówki, dzięki czemu pacjenci widzą zdecydowanie wyraźniej i nie muszą stosować okularów ani soczewek kontaktowych. Zabiegi laserowe dzięki zaawansowanym urządzeniom pozwalają na bardzo precyzyjną pracę, dzięki czemu ryzyko powikłań jest znacznie zminimalizowane. Zaletą jest także krótki czas całej procedury – ok. 5 minut na jedno oko i efekt odczuwalny już tego samego dnia.

O wyborze metody korygowania wady refrakcji zawsze decyduje specjalista na podstawie wywiadu z pacjentem oraz przeprowadzonych badań okulistycznych. Aby zapewnić sobie komfort zabiegu warto wybrać sprawdzona klinikę i lekarza z wieloma rekomendacjami od dotychczasowych pacjentów.